De Harvard
Sinds kort in het Arsenaal te zien, een oude bekende uit de luchtvaart
Het Harvard (AT- Advanced Trainer) lesvliegtuig kent verschillende benamingen. Dit exemplaar is in licentie gebouwd door de firma Noorduyn in Canada dus hij staat officieel in de boeken als Noorduyn AT-16ND Harvard IIB Lesvliegtuig. Hij is afkomstig van de Royal Canadian Air Force. Voor lesdoeleinden en instructie is het toestel ontdaan van de beplating. Vanaf 1980 maakt dit toestel deel uit van de collectie militair erfgoed.
Een lange geschiedenis
De Harvard is een vliegtuig met een lange geschiedenis, de eerste ontwerpen stammen uit 1935. Het welbekende type met de lange cockpitkap en het karakteristieke geluid dat iedereen kent, is in enorme aantallen door de fabriek North American gebouwd en vanwege de grote vraag naar lesvliegtuigen dus ook in licentie. Meer dan 21.000 exemplaren zijn er gebouwd. Elke jachtvlieger aan westerse geallieerde zijde die tijdens de Tweede Wereldoorlog of in de jaren daarna is opgeleid, kent de Harvard. Weinig vliegtuigen zijn zo in het standaard curriculum van luchtstrijdkrachten opgenomen als deze trainer.
Gods gift to aviators
Een ervaren instructeur op Gilze-Rijen vertelde me dat een Harvard door zijn ontwerp niet bepaald het makkelijkste vliegtuig is om te vliegen:
“Als ieder vliegtuig zo zijn eigen nukken heeft, dan heeft de Harvard die allemaal. Maar dat heeft ook een voordeel: heb je de Harvard in de vingers, dan komt het met de rest ook wel goed.”
In de Tweede Wereldoorlog werd de Harvard onder instructeurs daarom ook wel ‘Gods Gift to Aviators’ genoemd.
Lesvliegtuig
Al in de Tweede Wereldoorlog maakten Nederlandse vliegers, tijdens hun opleiding in de VS bij de Royal Netherlands Military Flying School, kennis met dit type lesvliegtuig. Tijdens de oorlog deed één Harvard dienst bij het no. 321 (Dutch) Squadron Royal Air Force op Ceylon.
Na de oorlog kocht Nederland de Harvard ten behoeve van de Luchtstrijdkrachten in opbouw. De toestellen deden dienst bij de vliegopleiding op Gilze-Rijen. Enkele toestellen deden ook dienst bij de Jachtvliegschool op Twente. In de loop van de 1955 werd de Harvard gemodificeerd en veel kisten kregen een radio compas achter de cockpit dat onder een glazen koepeltje achterop de romp zit.
Harvards vliegen nog steeds
In de loop van 1962 werden de toestellen buiten dienst gesteld. De vliegopleiding werd vanaf die tijd gedaan in samenwerking met de Belgische Luchtmacht. Wel werden nog enkele toestellen gebruikt op een aantal vliegbases bij de Basisvluchten als verbindingsvliegtuigen.
Bij de Marine Luchtvaart Dienst waren ook Harvards in gebruik. Zes toestellen waren in dienst bij het zogenaamde “vliegkampschepen detachement” op Valkenburg. Later werden nog toestellen overgenomen van de Koninklijke Luchtmacht. In maart 1971 werd de laatste kist buiten dienst gesteld.
Harvards vliegen nog steeds. In Nederland heeft de Koninklijke Luchtmacht Historische Vlucht (KluHV) altijd één of meer Harvards beschikbaar om in te zetten bij open dagen of bijvoorbeeld veteranendag.
Vermomd als jachtvliegtuig
De Harvard is een goed lesvliegtuig, maar hij heeft nog een bijzondere eigenschap. Hij leent zich goed om zich te vermommen als ander vliegtuig. De KLuHV heeft de Harvard zo diverse keren vermomd als jachtvliegtuig laten optreden ten behoeve van films en reclames: als Fokker D.XXI, Thunderbolt, Typhoon of Focke Wulf.
“De Harvard is een icoon van de luchtvaart. Ook als vliegend erfgoed zullen we nog lang in verschillende gedaanten van hem kunnen genieten. Maar het liefst zien we hem natuurlijk in formatie overvliegen als origineel kanariegeel lesvliegtuig.”
