De eerste kalasjnikov
Tegenwoordig is de kalasjnikov niet uit de media weg te krijgen. De kalasjnikov, of AK-47, is het meest vervaardigde vuurwapen ter wereld. De schattingen gaan uit van zo’n honderd miljoen geproduceerde exemplaren. Het wapen wordt in vele oorlogen en conflicten gebruikt. Ook in de Nederlandse onderwereld zijn ze de laatste jaren in zwang. Er is echter een tijd geweest dat dit anders was: tijdens de Koude Oorlog was de kalasjnikov voor de NAVO-landen een exotisch product dat men alleen van foto’s kende. De gegevens van het wapen werden via geheime inlichtingenrapporten gedeeld.
Een superieur wapen
De geboorte van de kalasjnikov vindt plaats aan het eind van de Tweede Wereldoorlog als de jonge cavalerist Michael Timofejevitsj Kalasjnikov (1919-2012) begint aan het ontwerpen van een nieuw geweer voor het Sovjet-leger. Uitgangspunt was dat het een betrouwbaar volautomatisch wapen diende te zijn dat onder alle omstandigheden goed kon functioneren. Nadat het ontwerp in 1947 als “AK-47” wordt goedgekeurd, wordt het leger van de Sovjet-Unie er vanaf 1949 mee uitgerust.
Uitwisseling kalasjnikov
Met dit geweer was het leger superieur aan de infanteristen van de NAVO-legers, die voor het grootste deel waren uitgerust met grendelgeweren en halfautomatische wapens. Vanaf 1956 kregen ook de andere landen van het communistische Warschaupact de kalasjnikov in de bewapening. Groot voordeel hiervan was dat men in geval van oorlog elkaars wapens kon gebruiken, zonder dat daar een opleiding voor nodig was: een Poolse soldaat kon zonder problemen een Hongaars geweer bedienen. Bij de NAVO-landen lag dit anders: door patentrechten en de bescherming van nationale belangen waren er zeer veel soorten geweren in de bewapening, zodat er geen onderlinge uitwisseling mogelijk was.
Export van kalasjnikovs buiten het Warschaupact was onmogelijk. De NAVO had tot 1960 nog geen kalasjnikovs te pakken weten te krijgen om te kunnen bestuderen. Tijdens de Koreaoorlog (1950-1953) vochten westerse landen tegen de troepen van het communistische China, maar de kalasjnikov was op dat moment nog niet buiten de Sovjet-Unie in de bewapening.
De eerste kalasjnikov in Nederlandse handen
De NAVO-troepen (her)kenden het wapen wel, maar hoe hij precies functioneerde en wat zijn mogelijkheden waren was onbekend. Nederlandse troepen wisten hier echter verandering in te brengen. Van 1960 tot 1962 streed het Nederlandse leger in Nederlands Nieuw-Guinea tegen het Indonesische leger om het laatste stuk Aziatisch koloniaal grondgebied. Het Indonesische leger kreeg militaire steun vanuit de Sovjet-Unie, onder meer door de levering van kalasjnikovs. Het was een primeur: de eerste confrontatie van een NAVO-land met dit nieuwe infanteriegeweer. De Nederlandse infanteristen waren op dat moment nog uitgerust met Amerikaanse wapens uit de Tweede Wereldoorlog en liepen op dit gebied achter. Alleen de militairen van het Papoea Vrijwilligers Korps gebruikten moderne Uzi pistoolmitrailleurs.
Bestuderen kalasjnikov
Tijdens de gevechten maakten Nederlandse soldaten wapens op de tegenstander buit. De buitgemaakte AK-47’s werden vanuit Nieuw-Guinea richting Nederland verscheept en de NAVO kreeg eindelijk de al bijna twintig jaar oude wapens in handen. De kalasjnikovs werden rondgestuurd langs andere NAVO-landen en grondig bestudeerd. Nu wist de NAVO eindelijk welk wapen de tegenstander zou gebruiken als er oorlog zou uitbreken tussen de NAVO en het Warschaupact.
Oud en vertrouwd
Vanaf de jaren zeventig werd de AK-47 gemoderniseerd. Inmiddels is er weer een nieuwe generatie kalasjnikovs in gebruik bij het Russische leger. De technische basis van de huidige Russische geweren, zoals die ook in Oekraïne worden ingezet, is echter gelijk aan het wapen dat werd ontworpen door Michael Timofejevitsj Kalasjnikov en dat als eerste op Nieuw-Guinea tegen de Nederlanders werd gebruikt.
"Tegenwoordig is de kalasjnikov niet meer weg te denken. Het is het meest vervaardigde vuurwapen ter wereld. Er is echter een tijd geweest dat dit anders was: tijdens de Koude Oorlog was de kalasjnikov voor de NAVO-landen een exotisch product dat men alleen van foto’s kende." Mathieu Willemsen - Conservator
