Fliegerhorst Soesterberg
Het Nationaal Militair Museum staat op historische grond. Op precies deze plek stegen de eerste Nederlandse militaire vliegtuigen op. Bijna een eeuw lang was Soesterberg een van de belangrijkste vliegbases van ons land. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het vliegveld door de Duitse Luftwaffe gebruikt.
Bakermat Soesterberg
Soesterberg is de bakermat van het militaire vliegen in ons land. Vanaf 1913 was hier een vliegveld van de Luchtvaartafdeeling (LVA), die vanaf 1939 de Militaire Luchtvaart (ML) heette. Tot de tweede helft van de jaren dertig was Soesterberg het belangrijkste militaire vliegveld. Kort voor de Tweede Wereldoorlog vond de leiding van de ML het vliegveld, door zijn ligging, te kwetsbaar voor aanvallen. Door de oorlogsdreiging werd Soesterberg dan ook ‘opgeofferd’ ten gunste van vliegvelden elders – vooral in het westen van het land. Het speelde dan ook geen rol in de gevechten van de Meidagen.
Meteen na de Nederlandse capitulatie werd het vliegveld door de Duitse Luftwaffe in gebruik genomen. Er stonden grote hangaars en het veld was niet zo drassig als veel andere vliegvelden in het land. Hierdoor was Soesterberg geschikt voor zwaardere toestellen. Er werden nieuwe hangaars, werkplaatsen en legeringsgebouwen neergezet en er kwam een extra start- en landingsbaan. De bezetters noemden het terrein Fliegerhorst Soesterberg.
Soesterberg tijdens de oorlog
Op Soesterberg werden vooral middelzware bommenwerpers gestationeerd. Het vliegveld werd eerst de thuisbasis van het Kampfgeschwader 4 (KG 4), dat vloog met Heinkel H-111’s. Tussen 1941 en 1944 voerden Dornier Do-217’s van de KG-2 missies uit vanaf de Fliegerhorst. Deze toestellen bombardeerden Britse steden, legden zeemijnen in de Engelse kustwateren en vielen geallieerde scheepvaart aan.
De hele oorlog vlogen er met name bommenwerpers vanaf Soesterberg, hoewel er soms ook wel (nacht)jagers waren gestationeerd. Een van de weinige jager eenheden die de Duisters inzetten was de 2e Gruppe van Kampfgeschwader 51 (II./KG 51). De Messerschmitt Me-410’s van deze eenheid opereerden in 1944 vanaf Soesterberg. Regelmatig met succes, zoals in de nacht van 23 april 1944. Toen schoten deze jagers 14 terugkerende Britse bommenwerpers neer.
Vertrek Duitsers
Ondanks al deze activiteit voerde de Royal Air Force (RAF) tot 1943 maar mondjesmaat bombardementen uit op Soesterberg. Dat veranderde drastisch in 1944. Op 8 maart van dat jaar raakte het vliegveld zelfs tijdelijk buiten gebruik door een zwaar bombardement van de Amerikaanse 9th Air Force. Ondanks de vaak aanzienlijke schade was de Fliegerhorst Soesterberg toch meestal binnen enkele uren weer operationeel. Op 11 april 1945, met de geallieerden dichtbij, verlieten de Duitsers het vliegveld definitief. Ze vernielden de start- en landingsbanen en bliezen de meeste gebouwen op.
Monument
In augustus 1945 vond de Dienst Identificatie en Berging Massagraven de laatste rustplaats van de ’33 van Soesterberg’. Dat was een groep verzetsmensen uit verschillende delen van Nederland, die door de bezetters op 19 november 1942 werden gefusilleerd op de schietbaan van de basis. Hun lichamen waren bij elkaar in een bomkrater gegooid. De slachtoffers zijn op verschillende begraafplaatsen herbegraven. Ter nagedachtenis aan deze gruweldaad staat er op de executieplek een klein monument.
Opnieuw operationeel
Na de bevrijding, het opruimen van alle munitieresten en het herstel van de infrastructuur werd het vliegveld vanaf 1951 weer operationeel. Het werd een belangrijke locatie in de Koude Oorlog: decennialang waren er Amerikaanse vliegtuigen gestationeerd. Zij vertrokken begin jaren negentig. Tot 2008 was Soesterberg een actieve vliegbasis van de Koninklijke Luchtmacht. Eind 2014 opende het Nationaal Militair Museum er haar deuren.
"Ontdek meer over de geheimen van Fliegerhorst Soesterberg in het museum. In de fototentoonstelling ‘Fliegerhorst Soesterberg 1940 – 1945’ was te zien hoe de Duitsers hun tijd hier doorbrachten." Dirk Staat - Conservator
