Muziekinstrumenten en hun signaalfunctie
Op de begane grond van het Nationaal Militair Museum is het begin van de presentatie volledig vernieuwd. Hier zijn nu ook twee bijzondere voorwerpen uit de militaire geschiedenis te bewonderen. Het zijn stille getuigen van de massale veldslagen die begin 18e eeuw plaatsvonden en waar Nederland nog een grootmacht op het wereldtoneel was. Het betreft geen wapens, maar muziekinstrumenten. Op het eerste gezicht lijken dit misschien merkwaardige objecten binnen de militaire context.
Het verschil tussen leven en dood
Muziekinstrumenten en vaandels waren in de 18e eeuw van wezenlijk belang en konden het verschil maken tussen leven en dood. Deze voorwerpen hadden op het strijdtoneel namelijk een signaalfunctie. Op het strijdtoneel ontstond na het afvuren van de duizenden musketten en kanonnen een enorm rookgordijn, de zogenoemde ‘oorlogsmist’. Om in deze ‘oorlogsmist’ nog te kunnen communiceren, werden vaandels en muziekinstrumenten gebruikt.
Het regimentsvaandel diende als oriëntatiepunt voor de troepen in het strijdgewoel en had daarnaast een grote symbolische waarde. Het verlies van een vaandel aan de vijand was dan ook een grote schande; het veroveren van een vaandel van de vijand leverde de soldaten een aardige financiële beloning op. Met trompetten en trommen werden signalen doorgegeven, waardoor de troepen wisten of ze moesten aanvallen of zich moesten terugtrekken. Deze communicatie was dus van cruciaal belang en verkeerde signalen of het te laat doorgeven ervan kon desastreuze gevolgen hebben. Binnen het leger werden trompetters en trommelaars ook vaak ingezet als boodschappers. Zij brachten brieven van hun commandant naar het hoofdkwartier of bevelen van de commandant naar ondergeschikte officieren.
Sans peur
In de collectie van het Nationaal Militair Museum zijn twee bijzondere muziekinstrumenten bewaard gebleven: een trom van een Schots regiment en een Frans paukenkleed. De trom is het oudste muziekinstrument in de collectie. Deze is voorzien van een mooie schildering in de vorm van het heraldische wapen van de Schotse familie Gordon. Dit familiewapen bestaat uit een rood vlak met drie sterren en een witte kater als helmteken. Het schild wordt vastgehouden door twee zogenaamde ‘wildemannen’. De wildeman symboliseerde de ongetemde kracht van de natuur en fysieke kracht. Boven het familiewapen prijkt op een banderol het familiemotto: ‘Sans peur’ (zonder vrees).
Regiment Strathnaver
De trom was in gebruik bij het Schotse regiment Strathnaver. Het was één van de vele buitenlandse regimenten die de Nederlanders inhuurden om hun het leger te versterken. Dit Schotse regiment werd aangevoerd door kolonel John Gordon (1661-1733). Als oudste zoon van de graaf van Sutherland mocht hij de titel Lord Strathnaver voeren. Het regiment van John Gordon, Lord Strathnaver, was van 1689 tot 1702 in dienst van de Republiek.
Het Franse paukenkleed
Een ander bijzonder object in de vernieuwde tentoonstelling is het Franse paukenkleed. Dit paukenkleed werd veroverd op de Fransen tijdens de slag bij Oudenaarde op 11 juli 1708. Het was in gebruik bij het regiment van de Franse prins Lambesc (Louis de Lorraine 1641-1718). Het luxe kleed is gemaakt van damast en zijde. Het heraldische wapen van de prins is hierop geschilderd.
Een Oosterse herkomst
Dit soort kleden waren bevestigd aan de zogenaamde pauken: grote keteltrommen die op het slagveld aan weerszijden van een paard hingen en bespeeld werden door de ruiter. Pauken hebben oorspronkelijk een Oosterse herkomst en werden eind 17e eeuw in de Europese legers geïntroduceerd. De pauken werden vergezeld van trompetgeschal en samen kondigden zij de aankomst van het leger op het slagveld aan. De paukenspelers waren erg gewaardeerd en bevonden zich tijdens de slag dichtbij de bevelhebber van het leger.
Gewilde buitstukken
Paukenkleden vormden net als vlaggen en vaandels gewilde buitstukken. Om soldaten op het strijdtoneel extra te motiveren, werden hoge beloningen uitgegeven voor het veroveren van deze voorwerpen. Het verlies van een van deze stukken werd door de tegenstander als een schande ervaren. De stukken die de Nederlanders buit maakten, werden als trofeeën opgehangen aan het plafond in de ridderzaal in Den Haag. Daar hebben ze eeuwenlang gehangen.
In de collectie van het Nationaal Militair Museum zijn twee bijzondere muziekinstrumenten bewaard gebleven: een trom van een Schots regiment en een Frans paukenkleed. De trom is het oudste muziekinstrument in de collectie. Deze is voorzien van een mooie schildering in de vorm van het heraldische wapen van de Schotse familie Gordon. Boven het familiewapen prijkt op een banderol het familiemotto: ‘Sans peur’ (zonder vrees). Jeroen Punt - Conservator
In aanloop naar de Nacht van de Militaire Muziek delen we verschillende verhalen over de rol van muziek binnen defensie. Wil je meer informatie over hét militaire muziekfestival van Nederland?
Meer informatie
