Op koninklijk bezoek in Zweden
Je maakt het als conservator niet vaak mee: je mag op bezoek bij de Zweedse Koninklijke Verzamelingen om het persoonlijke toernooiharnas van de Zweedse koning Gustaf II Adolf (1594-1632) te bestuderen. Recent onderzoek heeft namelijk aangetoond dat dit bijzondere harnas in Den Haag is vervaardigd.
Mooi voorproefje
Half november was het eindelijk zover. Dikke kleding en handschoenen mee want de eerste sneeuw viel al in Zweden. De conservator van de Zweedse Koninklijke Verzamelingen, Andreas Olsson, ontving ons op kasteel Skokloster. Een mooi voorproefje van wat ons te wachten stond.
Dit kasteel was gebouwd door de Zweedse veldheer Carl Gustaf Wrangel (1613-1676) en het interieur is sindsdien nauwelijks veranderd. Een ware tijdscapsule! Met een grote historische wapencollectie een verplicht bezoek voor iedere wapenhistoricus.
De volgende dag stond het hoogtepunt van ons bezoek op het programma. In het depot van de Koninklijke Verzamelingen lag het vergulde toernooiharnas van de Zweedse koning Gustaf II Adolf op ons te wachten.
Eerder schreef conservator Jeroen Punt dit artikel over het harnas: Gouden harnas uit Nederland ontdekt
Wie was Gustaf II Adolf?
In Nederland is de Zweedse koning Gustaf II Adolf (1594-1632) niet heel erg bekend. Voor de Zweden is het echter de koning die hun land op de wereldkaart zette. Hij heeft op krijgskundig gebied dezelfde status als prins Maurits in ons land.
Hij hervormde het Zweedse leger en bouwde voort op de Nederlandse militaire hervormingen van prins Maurits en graaf Willem Lodewijk van Nassau. Zijn musketiers konden drie keer zo snel schieten als de tegenstanders. Tijdens de bloedige Dertigjarige Oorlog was hij één van de hoofdrolspelers en behaalden diverse klinkende overwinningen op de katholieke tegenstander. Hij stierf in het harnas tijdens de Slag bij Lützen in 1632.
Nederlandse wapens in Zweden
Voor Nederland vormde het protestantse Zweden een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen de katholieke Habsburgers. Om het Zweedse leger te hervormen en te professionaliseren werden enorme hoeveelheden wapens vanuit de Republiek naar Zweden verscheept. De wapenhandelaar Louis de Geer (1587-1652) speelde daar een grote rol in en verwierf er zijn fortuin mee. Het was ook De Geer die in opdracht van de Zweedse koning het vergulde toernooiharnas in Den Haag liet maken en op 15 mei 1624 toestemming kreeg om het naar Zweden te laten verschepen.
Niet alleen voor de sier
Harnassen werden voor verschillende doeleinden gemaakt. Zo ziet een harnas voor de strijd er anders uit dan een exemplaar voor toernooidoeleinden. Omdat er sinds het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog geen toernooien meer werden georganiseerd in de Republiek, produceerde de Nederlandse harnasmakers voornamelijk veldharnassen die specifiek bedoeld waren voor de strijd. Hierdoor zijn toernooiharnassen van Nederlandse makelij erg zeldzaam.
Zwaardhouwen
Er zijn er maar drie van op de wereld bekend: één in Engeland en twee in Zweden. De toernooiharnassen werden geleverd met extra beplating en versteviging. Deze konden bevestigd worden op de linkerzijde van het harnas en vormde de bescherming tegen de impact van de lansstoot. Dat het vergulde harnas van Gustaf II Adolf niet alleen voor de sier is gemaakt, bewijzen de gebruikssporen op het voorhoofdsvizier. Aan de linkerzijde zijn vijf duidelijke inslagen te zien. Ook de helmkam vertoont een diepe en zeer duidelijke beschadiging. Aan de vorm van de beschadigingen kunnen we afleiden dat het om zwaardhouwen moet gaan. De beschadigingen zijn stille getuigen van de deelname van Gustaf II Adolf aan de toernooien die aan het Zweedse hof werden georganiseerd.
"Supergaaf dat we zelfs nog de inslagen van zwaardhouwen op de helm ontdekten." Jeroen Punt - Conservator
