Het Oudste Harnas van Nederland
Het Nationaal Militair Museum had een heel bijzondere logé. Het standbeeld van Karel van Gelre, dat is gemaakt aan het begin van de zestiende eeuw.
Hertog van Gelre
Karel van Gelre leefde van 1467 tot en met 1538. Hij was Hertog van Gelre; Gelre is het gebied dat ongeveer overeenkomt met het huidige Gelderland. Zijn hele leven streed Karel voor de onafhankelijkheid van Gelre. Zijn grootste vijand was de machtige Habsburgse keizer Karel V, die Gelre wilde inlijven in zijn rijk. Habsburg was sterker dan Gelre, en wie niet sterk is moet slim zijn.
Belangrijke stad
Door goed te onderhandelen, verschillende bondjes te sluiten en creatieve oplossingen te verzinnen wist Karel van Gelre het gebied tot zijn dood uit handen van de Habsburgers te houden. Onder zijn leiding ontwikkelde Arnhem zich bovendien tot een zeer belangrijke stad. Karel van Gelre liet de Rijn verleggen zodat deze langs Arnhem stroomde, en hij was de belangrijkste bouwheer van de Eusebiuskerk.
De man in het kastje
In 1538 overleed Karel van Gelre in Arnhem. De Arnhemmers eerden hem met een praalgraf in de Eusebiuskerk. Naar goed gebruik werd er bij het graf een rouwbord opgehangen, en werd zijn harnas erbij geplaatst. Op ongeveer vijf meter bouwde men een soort houten frame, waar een pop werd neergezet die het harnas, de wapenrok en het zwaard van Karel van Gelre droeg. Dit heet een ‘votiefbeeld’. Al vijfhonderd jaar hangt het beeld daar, en Arnhemmers kennen Karel dan ook als de man in het kastje.
Slag om Arnhem
In die vijfhonderd jaar heeft Karel het nodige meegemaakt. In september 1944 lag de Eusebiuskerk midden in de vuurlinie van de Slag om Arnhem. Door alle beschietingen en bombardementen veranderde de kerk in een stapel puin, waar alleen het staketsel van de toren uit omhoog stak. Het harnas van Karel van Gelre lag beschadigd tussen het puin.
Een logé
Na de oorlog werd de kerk herbouwd en ook het harnas werd gerestaureerd. De restauratie werd uitgevoerd in het Legermuseum te Delft. Sinds 2009 stond de Eusebiuskerk in de steigers voor een restauratie. Het harnas is wederom helemaal gerestaureerd en is weer in prachtige staat. Inmiddels is de restauratie van de Eusebiuskerk afgerond en kan je het harnas bewonderen in Arnhem.
Uniek exemplaar
Het beeld van Karel van Gelre is uniek. In heel Europa is niet één votiefbeeld overgebleven met het harnas er nog bij. Het is zelfs heel waarschijnlijk dat het harnas daadwerkelijk door Karel van Gelre is gedragen! De verschillende onderdelen van het harnas horen overigens waarschijnlijk niet bij elkaar: als je heel goed kijkt zie je dat de randen van de armstukken anders zijn versierd dan de rand van het harnas.
Replica
De wapenrok is gemaakt van stof en deze heeft de Tweede Wereldoorlog niet overleefd; daarom is de huidige rok een replica. Het originele zwaard is in de puinhopen verdwenen, dus ook het zwaard is een replica. Maar al met al ziet het beeld er nu net zo uit als het er vijfhonderd jaar geleden uitgezien moet hebben, en dat is erg bijzonder!
"De inwoners van Gelderland koesteren het geharnaste beeld van de hertog van Gelre met recht: het is uniek en het laatst bewaarde exemplaar in de wereld." Jeroen Punt - Conservator
