'Nederlandse militaire plugbajonetten nauwelijks overgebleven'
Een bijzondere aanwinst voor onze collectie is deze schitterende plugbajonet uit de zeventiende eeuw. Hij hoorde bij een officier van de grenadiers en is prachtig versierd. Bijzonder is bovendien dat de originele schede er nog bij zit.
Schieten of steken
In de zeventiende eeuw werd er volop gebruik gemaakt van geweren op het slagveld. Het laden van een geweer was echter omslachtig en tijdrovend, en ondertussen was de schutter kwetsbaar. Om de blokken geweerschutters te beschermen stonden er piekeniers om hen heen. Zij stonden met hun lange pieken naar buiten gericht, als de stekels van een stekelvarken. Zo waren de soldaten beschermd tegen aanvallende ruiters te paard. Door de invoering van de bajonet waren de lange pieken niet meer nodig: door een mes op het geweer te zetten had de schutter nu zelf een steekwapen ter beschikking.
Plugbajonet
De eerste vorm van de bajonet was de ‘plugbajonet’. Deze werd in de jaren 1660-1670 ingevoerd. De nieuwe bajonet van het Nationaal Militair Museum is ook een plugbajonet. Plugbajonetten werden met het handvat in de loop gestoken. Een pragmatische oplossing, maar het grote nadeel was dat je niet meer het met wapen kon vuren. Vanaf het begin van de 18e eeuw werd de plugbajonet vervangen door een bajonet die onder of naast de loop werd geplaatst. Nu kon er worden doorgevuurd terwijl de bajonet opgeplant was.
De bajonet is rijk versierd met gouden decoraties. Op de kling van de plugbajonet staat in gouden letters ‘Pro Aris Et Forcis’, wat zoiets betekent als ‘voor huis en haard’. Dit soort versierde wapens waren niet voor de gewone voetsoldaten, maar werden gedragen door officieren. Zij moesten hun eigen uitrusting betalen, en beschikten over geld voor het kopen van luxere wapens. Niet alle infanteristen hadden een bajonet in deze tijd, alleen de grenadiers hadden deze.
Multifunctioneel object
Sinds de uitvinding van de bajonet in de zeventiende eeuw is er maar weinig aan het wapen veranderd. Nog altijd zijn er speciale gevechtsmessen die aan een geweer kunnen worden geklikt. Bajonettraining wordt er tegenwoordig echter niet meer gegeven: het komt bijna niet meer voor dat er gevechten plaatsvinden waarbij de bajonet nuttig is. Het gevechtsmes wordt nu voor allerlei andere zaken gebruikt, van het lossnijden van touwen en het openwrikken van raamkozijnen tot het opsporen van bermbommen. Een multifunctioneel object!
"Nederlandse militaire plugbajonetten zijn nauwelijks nog overgebleven. Dit is dan ook een zeer bijzondere aanwinst voor de collectie." Mathieu Willemsen - Conservator
